محافظ برق چیست!؟ این اولین سوالی است که بسیاری از ما با آن مواجه می شویم. می دانیم که یکی از دلایل عمده‌ای که باعث سوختن لوازم الکتریکی و برقی می‌شود، نوسانات و تغییراتی است که در جریان برق شهری و روی ولتاژ آن، روی می‌دهد. این میزان از نوسانات برق می‌توانند آسیب‌های بسیار زیادی را به دستگاه‌های برقی وارد سازند و یا حتی به سوزاندن آنها منجر گردند. به همین دلیل محافظ برق از زمان های دور معرفی و ارائه شد.
خرید محافظ برق و به کارگیری آن در این شرایط بحرانی ولتاژی ضرورت دارد و امروزه محافظ برق به سبد خرید تمام ایرانیان ( و همچنین بعضی کشورهای دیگر که مشکلات برقی دارند ) در کنار لوازم الکتریکی دیگر اضافه شده است. در صورت عدم استفاده از وسیله ای برای محافظت از تجهیزات برقی ( محافظ برق یا استابلایزر یا یوپی اس)، مجبور خواهید شد هزینه بسیار زیادی را صرف تعمیر لوازم برقی خود کرده و یا حتی آنها را تعویض نمایید.
انواع محافظ برق
محافظ برق دارای انواع مختلفی است و اگر بخواهیم اقدام به دسته بندی کردن محافظ ها نماییم دسته بندی های مختلفی را برای این محصول می توانیم در نظر بگیریم. در یک بسته بندی محافظ های برق به دو نوع معمولی و دیجیتال تقسیم بندی می گردند. اما اگر بخواهیم محافظ ها را بر حسب نوع کاربردشان دسته بندی نماییم، به دلیل آنکه هر دستگاه از توان و ولتاژ مختلفی برخوردار می باشد، برای محافظت از آنها سعی می شود تا از محافظ های مختلف که دارای ولتاژ های گوناگونی می باشند استفاده گردد.
در این دسته بندی انواع محافظ موجود در بازار را می توانیم به محافظ مخصوص یخچال و فریزر، محافظ کولر گازی، محافظ لباسشویی و ظرفشویی و محافظ برق کل ساختمان دسته بندی نماییم. بنابراین مثلاً اگر قصد خرید محافظ برای یخچال فریزر خود را دارید، پس از مراجعه به فروشگاه مورد نظرتان می بایست به فروشنده عنوان کنید که قرار است محافظ را برای یخچال مورد استفاده قرار دهید تا دقیقا محافظی با این خصوصیات در اختیار شما قرار دهد. در ادامه به معرفی انواع محافظ برق و بیان کاربرد هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
محافظ برق معمولی
محافظ های فوق از سه چراغ ال ای دی برخوردار می باشند که هر یک از آنها نشان دهنده حالت خاصی است. مثلا روشن بودن چراغ قرمز به معنی فعال شدن تایمر بوده و در صورت روشن شدن ال ای دی سبز وضعیت عادی می باشد. روشن شدن ال ای دی زرد نیز حالت غیر عادی را نشان می دهد و سپس برق قطع خواهد شد.
محافظ برق دیجیتال
این محافظ ها علاوه بر دارا بودن سه چراغ قبلی، دارای یک نمایشگر دیجیتالی نیز هستند که در صورت وقوع شرایط غیر طبیعی اقدام به نشان دادن اطلاعاتی نظیر میزان ولتاژ برق شهری و نمایش مدت زمان تاخیر خواهد نمود.
محافظ یخچال و فریزر
از آنجایی که یخچال و فریزر جزو لوازم برقی پرکاربرد و گران قیمت محسوب می شوند، در نتیجه استفاده از یک محافظ خوب برای محافظت از آنها یک امری بسیار ضروری تلقی می شود تا از آسیب رسیدن به این لوازم پیشگیری به عمل آورده شود. به طور کلی یخچال و فریزر از دو قسمت الکتریکی اصلی که کمپرسور و برد الکتریکی می باشند تشکیل شده اند که هر دو آنها جزو بخش های اصلی یخچال و فریزر به شمار می روند.
چنانچه در برق شهری نوساناتی به وجود بیاید، این نوسانات میتواند به راحتی به کمپرسور که از ساختمان حساسی برخوردار میباشد آسیب وارد کند و منجر به سوختگی آن شود. از آنجایی که این قطعه جزو قطعات غیر قابل تعمیر میباشد و قیمت عرضه آن نیز بالاست می بایست آن را تعویض نمود که این امر فرد را متحمل پرداخت هزینه های سنگینی خواهد کرد. در نتیجه استفاده از یک محافظ برق یخچال که حداقل قدرت آن ۲۴۵۰ ولت می باشد یک امر ضروری تلقی می شود.
محافظ ماشین ظرفشویی و ماشین لباسشویی
اگر قصد خرید محافظ برای ماشین ظرفشویی و ماشین لباسشویی خود را دارید می توانید محافظ های دو خانه و ارت دار را خریداری نمایید. محافظی که برای این لوازم خریداری می شود می بایست حداقل ۵ هزار ولت آمپر قدرت داشته باشد.
محافظ اسپلیت و کولر گازی
اسپلیت و کولر گازی جزو لوازم الکتریکی پر مصرفی هستند که از آنها در طول روز برای طولانی مدت استفاده می شود، علاوه بر این، این لوازم دارای ساختار حساسی هستند و چنانچه در شرایط برقی غیر عادی قرار بگیرند خیلی زود ممکن است به آنها آسیب وارد شود. بنابراین برای حفاظت از این لوازم می بایست از یک محافظ کولر گازی با کیفیت که حداقل قدرت آن ۶۵۰۰ ولت آمپر می باشد استفاده شود.
محافظ برق سیستم صوتی تصویری و کامپیوتر
از آنجایی که لوازمی نظیر تلویزیون، کامپیوتر و سیستم های صوتی به صورت مداوم به جریان برق متصل می باشند، برای حفاظت از آنها می بایست از یک محافظ صوتی تصویری یا محافظ کامپیوتر قدرتمند استفاده شود تا این محافظ در حین قطع جریان برق یا در ساعت های اوج مصرف که نوسانات بالای برق را شاهد هستیم از آسیب رسیدن به این دستگاه ها پیشگیری به عمل بیاورد.
دقت کنید که برای اتصال لوازمی نظیر کامپیوتر، تلویزیون، لپ تاپ، دستگاه های ضبط و پخش و غیره به صورت مستقیم به پریز پیشگیری به عمل بیاورید و حتماً از یک محافظ قدرتمند برای اتصال آنها به برق استفاده کنید. پیشنهاد می کنیم که جهت اتصال این لوازم به جریان برق از محافظی که قدرت آن حداقل 2450 ولت آمپر می باشد و تعداد خانه های آن بیش از ۴ عدد است استفاده نمایید.
محافظ برق کل ساختمان
برخی افراد ترجیح می‌دهند که به جای استفاده از چند محافظ مختلف و خرید تعداد زیادی محافظ، یک محافظ قدرتمند را برای محافظت از تجهیزات برقی کل ساختمان مورد استفاده قرار دهند. افرادی که این نوع محافظ ها را خریداری می کنند معمولاً ترجیح می دهند تا با خرید یک محافظ ایمنی تجهیزات الکتریکی خود را به صورت کامل تامین نمایند. برای نصب این نوع محافظ ها می بایست آنها را بعد از کنتور ساختمان نصب کنید تا بتوانید از تمامی تجهیزات برقی موجود در ساختمان تان در برابر قطع برق یا نوسانات برقی محافظت نمایید.
نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که کارشناسان این حوزه عنوان نموده اند که استفاده از محافظ های برقی مختلف برای تجهیزات گوناگون بهتر از استفاده از یک محافظ برای تمام ساختمان می باشد. اما اگر هنوز هم شما ترجیح می دهید تا یک محافظ را برای محافظت از وسایل برقی ساختمان خود استفاده نمایید، میزان هزینه ای که بابت خرید محافظ پرداخت می کنید نسبت به خرید جداگانه محافظ های گوناگون به طرز چشمگیری برای شما کاهش پیدا خواهد کرد.
محافظ برق چگونه کار می کند ؟
هنگامی که ولتاژ به مدت حداقل 3 نانو ثانیه از حد معمول فراتر رود یا کاهش یابد ، می گوییم شوک الکتریکی رخ داده است .
محافظ وظیفه دارد که بین جریان برق ورودی به خانه و دستگاه مورد استفاده قرار بگیرد و زمانی که هرگونه شوک الکتریکی رخ بدهد ، با قطع کردن جریان برق ، جلوی تاثیر گذاری این شوک الکتریکی را روی دستگاه می گیرد .
بعد از عبور شوک و برگشتن شاخصه های جریان برق به حالت عادی محافظ اجازه عبور جریان برق را داده و دستگاه دوباره شروع به کار می کند.
چه زمانی باید از محافظ برق استفاده کنید ؟
در تمام مدت ! به این فکر کنید که اگر یک شوک الکتریکی رخ بدهد و تمام دستگاه های متصل به پریز برق را نابود کند یا حتی در موارد بدتر باعث آتش سوزی در منزل شما شود ، آن موقع با خود فکر می کنید که بهتر بود دستگاه های مهم خود را تمام وقت به محافظ برق متصل می کردید.
شما برای چراغ مطالعه ی خود نیازی به محافظ ندارید ، بهتر است بجای پشیمانی و افسوس خوردن ، قبل از رخ دادن هر شوک یا نوسانی تمام دستگاه های گران قیمت خود را به محافظ برق وصل کنید.
محافظ الکتریک با چند راهی چه تفاوتی دارد؟
چندراهی تنها برای این که بتوان یک پریز را به چند پریز تبدیل کرد، استفاده می‌شود. یعنی در حالت عادی فقط یک وسیله را می‌توانید به پریز متصل کنید اما با استفاده از یک چند راهی می‌توان چند وسیله را به برق متصل کرد. برخی از چند راهی ها دارای قطع کننده مدار هستند که در زمان بار اضافه اجرا می‌شوند. اما این دستگاه دارای تجهیزات محافظت کننده دیگری نیست.
چگونگی تشخیص محافظ برق و سه راهی
پس از اینکه با محافظ برق آشنا شدیم بهتر است با تفاوت این محصول در قبال سه راهی نیز آشنایی پیدا کنید. اکثر افراد فرق بین محافظ برق و سه راهی را نمی دانند. و معتقدند که این یک وظیفه داشته و به یک منظوری از آن ها استفاده می شود. محافظ برق و سه راهی از لحاظ شکل ظاهری تا حدودی مشابه یکدیگر هستند.
- یک محافظ برق از لحاظ جذب میزان انرژی در رتبه بندی ۱۰۰۰ به بالا قرار دارد. البته محافظ برق با رتبه بندی ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ بیشتر برای لوازم الکتریکی کوچک هستند. اما محافظ هایی با درجه محافظت ۲۰۰۰ برای دستگاه های بزرگ الکتریکی استفاده می کنند.
- دستگاه محافظ های برق مجهز به سه چراغ در بدنه است. که درست در زمان اتصال به برق این سه چراغ روشن خواهند شد. اما در صورتی که سه راهی به صورت ساده و تنها با خانه هایی جداگانه برای اتصال هستند.
- محافظ برق به گونه ای طراحی می شود که از لوازم الکتریکی در برابر نوسانات برق محافظت می کند. اما یک سه راهی تنها رابط چندین دستگاه به پریز است.
- قیمت محافظ برق با توجه به کیفیت و قابلیت خاص این دستگاه نسبت به قیمت سه راهی بالا تر است. و قطعا این افزایش قیمت بسیار معقولانه می باشد.
- کاربرد محافظ برق و سه راهی مهمترین تفاوت این دو است. که یک محافظ برق در صورت یکی بودن ولتاژ ورودی دستگاه های مورد نظر می تواند نقش سه راهی را نیز ایفا می کند.
- طول عمر هر یک از این دو وسیله الکتریکی با در نظر گرفتن پارامترهای بسیار مختلفی متفاوت خواهد بود. البته مقاومت و طول عمر محصول به کیفیت این قطعات نیز بستگی دارد. ناگفته نماند که قطعا کیفیت محافظ برق با توجه به کاربردی بودن این دستگاه و اهمیت کاربرد آن بهتر خواهد بود.
نکاتی که در زمان خرید محافظ باید به آن ها توجه کنید :
طول سیم
حتما دقت کنید طول سیم محافظی که می خواهید بخرید حداقل به اندازه فاصله وسایل الکترونیکی تا پریز برق باشد.
جای اتصالات کافی
بنابر تعداد دستگاه های کنار همی که می خواهید به یک محافظ وصل کنید ، توجه کنید محافظ جای کافی برای همه اتصالات را داشته باشد.
فاصله کافی برای همه دو شاخه ها
آداپتور های هر دستگاه ممکن است سایز های مختلفی داشته باشند پس حتما دقت کنید فضای کافی برای اتصال همه ی دو شاخه کنار هم وجود داشته باشد .
استاندارد ساخت
استاندارد لازم در ساخت آن رعایت شده باشد ، مثلا استاندارد FCC و CE از معتبر ترین هاست . همچنین در ساخت آن از مواد ضد آتش سوزی استفاده شده باشد.
زمان پاسخ دهی
یعنی مدت زمانی که محافظ شوک الکتریکی و نوسان ایجاد شده را شناسایی می کند ، هرچه قدر پایین تر باشد بهتر است چون واکنش سریعتری در قطع کردن جریان برق از خود نشان می دهد.
عوامل موثر بر افت یا افزایش ولتاژ
یکی از عوامل مؤثر بر میزان ولتاژ برق و تنظیم آن، جریان خطوط است. در حالت کلی می‌توان گفت یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم در شبکه قدرت، توان انتقال خطوط است. هادی‌هایی که در شبکه‌های توزیع برق مورد استفاده قرار می‌گیرند بر اساس استانداردهایی طراحی شده‌اند و هر یک توان عبور جریان محدودی را دارند. عبور جریان بیش ازحد میتواند به هادی‌ها آسیب برساند.
ولتاژ یکی از مهمترین فاکتورها در شبکه‌های قدرت است که به انواع فشار ضعیف، متوسط، قوی و فشار فوق قوی دسته‌بندی می‌گردد. در حالت معمول، سطوح ولتاژ مختلف اند اما محدوده مجاز تغییرات هر کدام از این سطوح، محدود است و دارای استانداردهایی میباشد.
ریپل خروجی صافی‌ها یکی دیگر از مواردی است که در تنظیم ولتاژ اثراتی را ایجاد می‌کند. تغییرات دما و همچنین تغییرات جریان بار نیز در این میزان تاثیر دارد. برای نمونه، افت ولتاژ برق میتواند در اثر عواملی از قبیل جنس سیم، قطر سیم، طول سیم و جریان عبوری از سیم اتفاق بیفتد ( با تغییرات دمایی نیز میتواند این عوامل تغییر کند). در مقابل این وضعیت، می‌توان به افزایش ولتاژ برق اشاره کرد.
این وضعیت نیز زمانی روی می‌دهد که ولتاژ در یک مدار و یا بخشی از آن به بیش از حد تعیین شده برسد. این وضعیت بسیار خطرناک است. در بسیاری از موارد، ولتاژ بالا میتواند به ذوب شدن سیم منجر گردد و یا وسیله برقی مورد نظر را بسوزاند. در چنین شرایطی با خرید محافظ برق و استابلایزر و به کارگیری آنها می‌توانید از آسیب دیدن وسایل برقی پیشگیری به عمل آورید.